Ngày 5/11, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã cách chức Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant vì những khác biệt trong việc tiến hành chiến tranh ở Dải Gaza. Động thái này đã kích động các cuộc biểu tình trên khắp cả nước, bao gồm cả địa điểm gần nơi ở của thủ tướng tại Jerusalem.

Quyết định của ông Netanyahu được New York Times (NYT) đánh giá là một bước đi mạo hiểm vào thời điểm Israel đang chiến đấu trên 2 mặt trận. 

3 bất đồng khiến ông Gallant bị miễn nhiệm

Ông Gallant đã thúc đẩy một thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza, có khả năng đảm bảo cho nỗ lực phóng thích các con tin bị giam giữ ở đó. Việc ông Gallant bị cách chức khiến cho chính phủ Israel mất đi người ủng hộ chính đối với 1 thỏa thuận như vậy. Ông Gallant và ông Netanyahu cũng xung đột về các vấn đề chính trị nội bộ.

Ông Gallant, 65 tuổi, ngày càng được coi là một đối thủ nội bộ của Thủ tướng Netanyahu, và là tiếng nói có phần ôn hòa hơn trong chính phủ Israel về các vấn đề an ninh. 

Ông Gallant cho biết ông Netanyahu đã sa thải ông vì 3 bất đồng chính: công tác tuyển quân của người Do Thái chính thống cực đoan, thỏa thuận nhằm phóng thích con tin đang bị giam giữ trên Dải Gaza và lời kêu gọi thành lập ủy ban điều tra nhà nước đối với những thất bại an ninh xung quanh cuộc tấn công của Hamas ngày 7/10/2023 – một đề xuất bị ông Netanyahu cực lực phản đối. 

“Quan điểm kiên định của tôi là mọi người trong độ tuổi quân sự đều phải được gọi nhập ngũ”, ông Gallant nói trong một tuyên bố được phát sóng trực tiếp trên truyền hình, “Họ phải phục vụ trong Lực lượng Phòng vệ Israel và bảo vệ nhà nước Israel. Đây không chỉ là vấn đề xã hội. Đây là vấn đề sống còn cho an ninh và sự tồn tại của chúng ta”.

Các nhà lập pháp thuộc nhóm Do Thái chính thống cực đoan, những người đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong liên minh của ông Netanyahu, đã phản đối những biện pháp quyết liệt để tuyển quân trong cộng đồng của họ, ngay cả khi số thương vong của Israel ở Gaza và Lebanon tăng lên. Nếu ông Gallant thành công trong việc thúc đẩy quan điểm của mình, điều đó có thể khiến liên minh của ông Netanyahu gặp nguy cơ.

Ông Gallant, một thành viên thuộc Đảng Likud của ông Netanyahu cũng xung đột với thủ tướng về dự luật cải tổ tư pháp và đề xuất về quản lý tương lai của Dải Gaza.

Hồi tháng Năm, ông Gallant cảnh báo rằng, Israel thiếu một kế hoạch sau chiến tranh để quản lý Gaza và điều này có thể buộc Israel phải chiếm đóng quân sự lâu dài, khiến nước này “trả giá bằng máu và nhiều nạn nhân, không vì mục đích gì”. Những lời lẽ của ông được nhiều người cho là ngầm chỉ trích ông Netanyahu.

Thời điểm đặc biệt và phản ứng của Mỹ

Thủ tướng Netanyahu đã thông báo cho ông Gallant trong một bức thư ngày 5/11 rằng ông sẽ kết thúc nhiệm kỳ bộ trưởng quốc phòng trong vòng 48 giờ kể từ khi nhận được thông báo.

“Hơn bao giờ hết, ở đỉnh cao của một cuộc chiến, sự tin cậy hoàn toàn là cần thiết giữa thủ tướng và bộ trưởng quốc phòng”, ông Netanyahu nói trong một tuyên bố video, “Trong những tháng gần đây, sự tin cậy giữa bộ trưởng quốc phòng và tôi đã bị tổn hại”.

Quyết định được Thủ tướng Israel đưa ra vào một thời điểm đặc biệt đối với Israel. Quân đội của họ đang chiến đấu chống lại Hamas ở Gaza và Hezbollah ở Lebanon và chuẩn bị cho một cuộc tấn công trả đũa tiềm tàng từ Iran. Israel cũng đang tiến hành các cuộc đột kích nhằm tìm cách triệt phá các phần tử chiến binh Palestine ở khu vực Bờ Tây. 

Mỹ, đồng minh thân cận nhất của Israel, đang tiến hành bỏ phiếu trong một cuộc bầu cử có khả năng tác động tới cách tiếp cận của Mỹ đối với cuộc chiến ở Trung Đông.

Theo NYT, Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ tránh chỉ trích trực tiếp ông Netanyahu về vụ sa thải. Cơ quan này chỉ nói rằng ông Gallant “từng là đối tác quan trọng trong mọi vấn đề liên quan đến việc bảo vệ Israel” và cam kết sẽ “hợp tác làm việc” với Bộ trưởng Quốc phòng Israel kế nhiệm.

Trước đó, ông Gallant vốn duy trì liên hệ chặt chẽ với các quan chức cấp cao của Mỹ, trong đó nhiều người chọn giao tiếp với ông thay vì ông Netanyahu. Hôm 4/11, Ngoại trưởng Mỹ Antony J. Blinken đã điện đàm với ông Gallant để thảo luận về tình hình ở Gaza và Lebanon.

Hồi tháng Sáu, khi mối quan hệ giữa ông Netanyahu và Tổng thống Mỹ Joe Biden có vẻ căng thẳng xung quanh cáo buộc của Israel rằng Mỹ giữ vũ khí, chính ông Gallant đã đến Washington để gặp gỡ với các quan chức trong chính quyền ông Biden và khẳng định cam kết với một thỏa thuận ngừng bắn, đồng thời nhấn mạnh việc Israel đánh giá cao sự hỗ trợ của Mỹ.

Natan Sachs, chuyên gia về các vấn đề Israel tại Viện Brookings, cho biết chính quyền Mỹ đã bắt đầu xem ông Gallant như một người trung gian quan trọng khi ông Netanyahu dường như ngày càng chịu ảnh hưởng từ các đồng minh theo chủ nghĩa cứng rắn trong liên minh của mình.

Quyết định sa thải cũng xảy đến giữa lúc một vụ bê bối an ninh quốc gia đang diễn ra ở Israel. Các cơ quan chức năng Israel đang điều tra một người phát ngôn bị nghi ngờ lấy cắp và rò rỉ tài liệu mật bất hợp pháp cho truyền thông. Người này đã làm việc trong văn phòng của ông Netanyahu trong năm qua.

Ông Netanyahu đã chỉ định Bộ trưởng Ngoại giao Israel Katz, một nhân vật có rất ít kinh nghiệm an ninh, là bộ trưởng quốc phòng mới. Theo NYT, ông Katz, một đồng minh của thủ tướng, không có khả năng cản trở cách tiếp cận của ông Netanyahu đối với các cuộc đàm phán ngừng bắn. 

Ông Katz cũng được kỳ vọng là sẽ hòa hợp với Thủ tướng Netanyahu trong các quyết định liên quan tới thời gian tiến hành giao tranh ở Lebanon và cách đáp trả các mối đe dọa từ Iran.

Ông Netanyahu cho biết ông đã đề nghị Gideon Saar, một người theo chủ nghĩa cứng rắn, thay thế ông Katz làm bộ trưởng ngoại giao và chính thức đưa đảng cánh hữu nhỏ của ông Saar vào liên minh chính phủ – một động thái có thể giúp ông Netanyahu đạt được mức độ ổn định chính trị cao hơn.

Biểu tình nổ ra khắp cả nước

Chỉ vài giờ sau khi thông báo, hàng chục nghìn người Israel đã xuống đường biểu tình tại nhiều địa điểm trên khắp đất nước để phản đối việc sa thải Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant.

Người biểu tình đã đổ về trung tâm Tel Aviv, chặn đường cao tốc chính của thành phố và làm tê liệt giao thông. Vài nghìn người đã biểu tình bên ngoài nhà của ông Netanyahu ở Jerusalem và các nơi khác trong thành phố.

Theo Time of Israel, hoạt động biểu tình được ghi nhận ở Haifa, Netanya và Beersheba cùng nhiều ngã tư trên khắp đất nước, ngoài những cuộc biểu tình lớn khiến trung tâm thủ đô Tel Aviv bị tê liệt.

Người biểu tình cũng tuần hành ở Nahariya và các cộng đồng khác thuộc miền bắc Israel mặc dù Bộ Tư lệnh Phòng vệ Dân sự có lệnh hạn chế tụ tập nơi công cộng do liên tục có tên lửa bắn từ Lebanon.