Trang tin NEWS.ru (Nga) ngày 27/2 cho hay, Tổng thống Vladimir Putin mới đây tuyên bố, Nga sẵn sàng hợp tác với Mỹ trong lĩnh vực khai thác các kim loại đất hiếm, bao gồm cả các mỏ kim loại tại một số khu vực thuộc miền đông Ukraine do Nga nắm quyền kiểm soát.

Theo ý kiến của các chuyên gia được NEWS.ru phỏng vấn, đây là một “đề xuất thế kỷ”, có thể mang lại lợi ích cho cả Moscow và Washington. Với những điều kiện nào thỏa thuận này có thể được ký kết và liệu Ukraine có được đưa vào thỏa thuận hay không?

Đề xuất của ông Putin và phản hồi của Mỹ

Trong cuộc phỏng vấn phát sóng trên truyền hình nhà nước Nga tối 24/2, ông Putin đã đề cập tới việc Moscow “sẽ mở cửa để Mỹ được phép tiếp cận các khoáng sản quý hiếm của Nga”.

Ông nhấn mạnh, Nga có “nguồn tài nguyên loại này nhiều hơn đáng kể so với Ukraine”.

“Chúng tôi sẵn sàng thu hút các đối tác nước ngoài đến vùng lãnh thổ mới, những vùng lãnh thổ lịch sử đã được trả lại cho Nga” – ông Putin nói, đề cập tới các địa bàn mà Nga đang nắm quyền kiểm soát ở miền đông Ukraine – “Cũng có một số trữ lượng nhất định ở đó. Chúng tôi sẵn sàng hợp tác với các đối tác của mình, bao gồm cả người Mỹ, ở đó nữa”.

Trong khi đó, chính quyền Mỹ cũng khẳng định sự quan tâm đến mối quan hệ hợp tác với Nga.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết, nước Mỹ mong muốn được tiếp cận các “nguồn tài nguyên khổng lồ” về kim loại đất hiếm và những “nguồn lực rất giá trị” khác mà Nga đang sở hữu.

“Họ (Nga) có những thứ rất giá trị mà chúng ta có thể sử dụng. Và chúng ta cũng có những thứ mà họ có thể cần. Sẽ rất tốt nếu chúng ta có thể làm điều này” – Ông Trump nói.

Trong vài tuần qua, Washington cũng tiến hành đàm phán song phương về việc tiếp cận nguồn kim loại đất hiếm của Ukraine. Washington coi đây là một sự “bồi hoàn” cho số tiền mà nước này đã chi để hỗ trợ Kiev và như một điều kiện trao đổi nếu Ukraine muốn Mỹ cân nhắc cung cấp các đảm bảo an ninh.

Ông Putin nhấn mạnh rằng sự hợp tác giữa Kiev và Washington về kim loại đất hiếm không liên quan đến Moscow. Tuy nhiên, ông lưu ý, trữ lượng mà phía Ukraine đưa ra vẫn cần được xác nhận.

Trong cuộc trò chuyện với NEWS.ru, cựu đại biểu Hội đồng Tối cao Ukraine Spiridon Kilinkarov đưa ra giả thuyết rằng trong thỏa thuận này, ông Trump không thực sự quan tâm đến tài nguyên.

“Sẽ không có ai tham gia vào việc khai thác kim loại đất hiếm ở Ukraine. Nếu Mỹ thực sự quan tâm đến những khoáng sản này, họ đã giải quyết vấn đề này từ lâu rồi. Mỹ đã kiểm soát Ukraine từ năm 2004.

Thực chất, đối với Trump, việc thực hiện lời hứa chấm dứt xung đột sẽ là một chiến thắng thực sự. Nhưng không ai biết ông ấy sẵn sàng đi xa đến mức nào để đạt được điều đó” – Ông Kilinkarov nhận định.

29 cái tên “nóng nhất” đang chờ Mỹ

Theo đánh giá của Bộ Tài nguyên thiên nhiên Nga, Moscow hiện sở hữu 29 loại kim loại hiếm khác nhau với trữ lượng lên đến 658 triệu tấn. Trong đó bao gồm 14 loại khoáng sản có ích (lithi, rubidi, cesi, beryli, scandi, indi, galli, germani, zirconi, hafni, vanadi, niobi, tantali, rheni) cùng với nhóm kim loại đất hiếm gồm 15 loại khoáng chất khác. Trữ lượng cân bằng của chúng là 28,5 triệu tấn.

Bộ này nhấn mạnh: “Con số trên đủ để đáp ứng nhu cầu hiện tại của nền kinh tế Nga cũng như trong dài hạn. Tất cả các mỏ khoáng sản đều có tính chất tổng hợp, nghĩa là các khoáng chất chỉ có thể được khai thác cùng nhau trong một loại quặng. Sau đó, chúng mới có thể được tách ra thành các thành phần riêng biệt từ quặng”.

Ông Putin cho rằng, một trong những dự án hợp tác tiềm năng nhất giữa Mỹ và Nga là khai thác nhôm chung tại vùng Krasnoyarsk.

Ông lưu ý các công ty Nga cũng có thể cung cấp tới 2 triệu tấn nhôm cho thị trường Mỹ hàng năm nếu thị trường Mỹ mở cửa trở lại. Trước khi áp dụng các mức thuế cấm đoán vào năm 2023, Nga từng cung cấp tới 15% lượng nhôm nhập khẩu của Mỹ.

“Việc này (cung cấp nhôm từ Nga) sẽ không ảnh hưởng đáng kể đến việc hình thành giá cả. Tuy nhiên, theo tôi, nó vẫn sẽ có tác động kiềm chế lên giá” – Ông nói.

Nhà lãnh đạo cho rằng Nga và Mỹ có thể hợp tác chung trong lĩnh vực sản xuất thủy điện và nhôm tại vùng Krasnoyarsk của Nga ở Siberia, nơi đặt trụ sở chính của nhà sản xuất nhôm lớn nhất Nga, Rusal.

Điện Kremlin ước tính khoản đầu tư cho sáng kiến này lên tới 15 tỷ USD.

Nói với NEWS.ru, cựu Bộ trưởng Kinh tế Nga Andrei Nechaev cho rằng, Moscow sẽ đề xuất chi trả chi phí cho phía Mỹ, vì ngân sách Nga đã chịu áp lực lớn do các hoạt động quân sự ở Ukraine. Theo chính trị gia này, số tiền sẽ được dùng cho dự án nhà máy thủy điện và xây dựng một doanh nghiệp mới với các năng lực cần thiết.

Ông Nechaev tin rằng Mỹ có hứng thú với việc khai thác nhôm tại Nga: Mỹ đang phải nhập khẩu khoảng 40% nhôm từ nước ngoài.

Trong khi đó, ông Ilya Kramnik – chuyên gia nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Bắc Mỹ thuộc Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế (IMEMO) của Viện Hàn lâm Khoa học Nga nhận định, Mỹ muốn tiếp cận một số nguồn tài nguyên nhất định để cạnh tranh với Trung Quốc.

Ông nhấn mạnh: “Việc có được quyền tiếp cận từ Nga sẽ mang lại cho Mỹ một lựa chọn thay thế Trung Quốc – quốc gia mà Mỹ coi là đối thủ chính trong những thập kỷ tới.

Vì vậy, đề xuất hợp tác khai thác tài nguyên là cơ hội để cả hai bên, cả chúng tôi và người Mỹ, có thêm không gian để điều chỉnh chiến lược”.

Nga và Mỹ sẽ thỏa thuận với những điều kiện nào?

Ngày 25 tháng 2, phát ngôn viên của Tổng thống Nga, Dmitry Peskov, nhấn mạnh rằng quan hệ đối tác với Mỹ chỉ có thể thực hiện được sau khi xung đột Ukraine được giải quyết. Ông cũng cho biết điều kiện tiên quyết để triển khai bất kỳ dự án hợp tác chung nào là việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt kinh tế đối với Nga.

Theo chuyên gia Ilya Kramnik, sự phát triển hợp tác giữa Moscow và Washington trong lĩnh vực khai thác khoáng sản sẽ phụ thuộc vào những gì Washington đề xuất với Moscow.

Ông nhấn mạnh rằng các điều kiện mà Nga và Mỹ từng hợp tác trong lĩnh vực này vào những năm 1990 sẽ không còn phù hợp.

“Nga quan tâm đến việc tiếp cận các sản phẩm công nghệ cao, chẳng hạn như linh kiện điện tử, không chỉ là nhập khẩu sản phẩm hoàn thiện mà còn là công nghệ và khả năng sản xuất. Moscow hiểu rõ những gì mình đang thiếu.

Và ông Putin cũng đã nói rõ về tầm quan trọng của các kim loại đất hiếm đối với ngành công nghiệp công nghệ cao. Rõ ràng, đây sẽ là chủ đề đàm phán với Mỹ” – Ông Kramnik nhận định.