SOS của nước Mỹ

Vào tháng 3/2024, Bộ trưởng Hải quân Mỹ bấy giờ là Carlos Del Toro đã tới Hàn Quốc và Nhật Bản để thực hiện một lời chào mời mà theo lời ông đó là cơ hội đơn giản nhưng sâu xa: Đầu tư vào Mỹ. Cụ thể, ông đã kêu gọi các Giám đốc điều hành của những gã khổng lồ đóng tàu như HD Hyundai Heavy Industries và Hanwha Ocean đầu tư vào các xưởng đóng tàu của Mỹ.

Trong bài viết trên The Wire China vào tháng 10/2024, nhà báo Brent Crane nhận định, lời mời chào kinh doanh khác thường này thể hiện nỗi lo sợ của Mỹ về khả năng đóng tàu của chính mình.

Con số thực sự rất khủng khiếp. Từ năm 2000 đến năm 2023, các xưởng đóng tàu của Mỹ trung bình đóng chưa đến 3 tàu mỗi năm; ngược lại, chỉ riêng một xưởng đóng tàu của Hàn Quốc đã đóng 47 tàu vào năm 2023. 

Theo báo cáo của Quốc hội Mỹ vào tháng 11 cùng năm, Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản chiếm hơn 90% trọng tải tàu toàn cầu, trong khi Mỹ chỉ chiếm 0,2%.

Tuy nhiên, Hải quân Mỹ đang yêu cầu nhiều tàu và tàu ngầm hơn. Từ năm 2020 đến năm 2024, hải quân Mỹ đã tăng ngân sách đóng tàu lên 12,5% mỗi năm và kế hoạch 30 năm – tức đến năm 2053 sẽ đóng 290 đến 340 tàu mới.

Hơn nữa, quan hệ đối tác AUKUS — một thỏa thuận giữa Mỹ, Úc và Vương quốc Anh để đóng tàu ngầm hạt nhân — dự kiến sẽ cần thêm 100.000 công nhân trên khắp các xưởng đóng tàu của Mỹ.

Eric Labs, nhà phân tích cấp cao về lực lượng hải quân và vũ khí tại Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ, nói rằng: “Mọi người sẽ lo ngại về ngành đóng tàu của Mỹ trong bất kỳ hoàn cảnh nào khi xét đến tình trạng hiện tại của ngành, đây là tình trạng tồi tệ nhất mà tôi từng thấy trong 25 năm qua”.

Sức mạnh hàng hải từ lâu đã được coi là yếu tố quan trọng đối với sức mạnh của Mỹ. Ngay từ năm 1890, nhà sử học người Mỹ Alfred Thayer Mahan đã lập luận trong The Influence of Seapower upon History rằng các quốc gia chỉ có thể trở thành cường quốc khi họ đã đảm bảo được “quyền chỉ huy biển cả”.

Mahan muốn nói điều này trong cả lĩnh vực hải quân và thương mại: Tàu buôn, vận chuyển hàng hóa của Mỹ và duy trì lực lượng đóng tàu trong nước, sẽ củng cố quyền tối cao của hải quân Mỹ. Cuốn sách đã cách mạng hóa chiến lược hải quân toàn cầu và tư duy này đã ăn sâu vào giới quốc phòng Mỹ kể từ đó.

Nhưng sau khi năng lực công nghiệp toàn cầu chuyển dịch về phía đông bắt đầu từ những năm 1970, ngành đóng tàu của Mỹ, cả về sản lượng thương mại và hải quân, đã suy giảm nhanh chóng. Trong những năm 1970, các xưởng đóng tàu của Mỹ đóng khoảng 5% trọng tải của thế giới, hoặc khoảng 15 đến 25 tàu mới mỗi năm. 

Đến thập kỷ tiếp theo, con số này giảm xuống còn khoảng 5 tàu mỗi năm, đây là tốc độ đóng tàu hiện tại của Mỹ. Về phía hải quân, 14 “xưởng đóng tàu liên quan đến quốc phòng” đã đóng cửa kể từ những năm 1970 và chỉ có một xưởng đóng tàu được mở (Austal ở Alabama, năm 1999).

Mọi xưởng đóng tàu lớn hiện có ở Mỹ ngày nay đều phục vụ cho một khách hàng duy nhất, đó là Hải quân Mỹ.

Năng lực đóng tàu của Trung Quốc rất đáng gờm

Trong khi đó, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã tiếp thu những ý tưởng của Mahan một cách hiệu quả. Theo phân tích của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), từ năm 2010 đến năm 2018, Bắc Kinh đã rót 132 tỷ USD vào ngành đóng tàu và vận tải biển. 

Lực lượng lao động đóng tàu Trung Quốc đã tăng vọt do kết quả này và hiện lớn hơn khoảng bốn lần so với lực lượng lao động của Mỹ. 

Nước này cũng tự hào có 20 xưởng đóng tàu lớn chế tạo tàu thương mại quân sự và dân sự (so với 7 xưởng đóng tàu lớn ở Mỹ) cũng như 140 ụ tàu khô có khả năng sửa chữa nhanh chóng. 

Theo nhà báo Crane, chỉ một xưởng đóng tàu của Trung Quốc, xưởng Giang Nam ở Thượng Hải, đã có năng lực lớn hơn tất cả các xưởng đóng tàu của Mỹ cộng lại.

Theo dữ liệu sổ đặt hàng do BRS Shipbrokers tổng hợp, năm 2022, các xưởng đóng tàu Trung Quốc đã nhận được khoảng 1.700 đơn đặt hàng tàu từ khách hàng trên toàn cầu. Các xưởng đóng tàu của Mỹ chỉ nhận được tổng cộng năm đơn đặt hàng.

Đặc biệt, vào tháng 7/2023, một slide tóm tắt từ Văn phòng Tình báo Hải quân đã bị rò rỉ cho thấy Trung Quốc sở hữu năng lực đóng tàu lớn gấp 232 lần so với Mỹ.

Theo số liệu mới nhất do Trung Quốc công bố vào ngày 17/1, nước này hiện là quốc gia đóng tàu lớn nhất thế giới, đứng đầu thế giới trong 15 năm liên tiếp về ba chỉ số chính trong ngành đóng tàu.

Thứ nhất là khối lượng đóng tàu hoàn thành chiếm 55,7% thị phần thế giới: Hơn một nửa số tàu được giao trên toàn thế giới vào năm 2024 được sản xuất tại Trung Quốc.

Thứ hai, khối lượng đơn đặt hàng mới chiếm 74,1% thị phần thế giới: Hơn 70% số tàu được đóng sau này sẽ được sản xuất tại Trung Quốc.

Thứ ba, lượng đơn hàng tồn đọng chiếm 63,1% thị phần thế giới, đây là mức cao nhất trong lịch sử đóng tàu của Trung Quốc.