Trong 5 năm qua, các nước Liên minh châu Âu (EU) đã buộc phải thích nghi với những hoàn cảnh chưa từng có. Họ đã mua hàng chục triệu liều vắc-xin và đưa ra một chương trình kích thích để phục hồi nền kinh tế bị tàn phá bởi COVID-19.
Sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra năm 2022, các quốc gia EU “quay lưng” với khí đốt tự nhiên qua đường ống của Nga và đến nay, họ đã một phần từ bỏ năng lượng giá rẻ của Moscow.
Bây giờ, họ phải đối mặt với thách thức to lớn khác, đó là chấm dứt phụ thuộc vào Mỹ để đảm bảo an ninh của khối.
Trong những tuần gần đây, các quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Donald Trump đã nói rõ rằng ưu tiên của Mỹ nằm ở nơi khác – châu Á và dọc biên giới phía nam của Mỹ – và châu Âu nên tự lo cho mình, bao gồm cả Ukraine.
Sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 23/2, tân Thủ tướng Đức Friedrich Merz, phát biểu: “Đối với tôi, ưu tiên hàng đầu sẽ là củng cố châu Âu càng nhanh càng tốt để chúng ta có thể thực sự độc lập khỏi Mỹ từng bước một”.
Mặc dù bị gạt khỏi các cuộc đàm phán hòa bình về Ukraine, ông và các nhà lãnh đạo EU khác tỏ ra quyết tâm thích nghi với thực tế an ninh mới. Nhưng không rõ liệu họ có thể huy động được nguồn lực quân sự, tài chính hay tập hợp được ý chí chính trị để bảo vệ lợi ích của mình hay không.
NATO tin rằng các đồng minh nên chi ít nhất 2% GDP cho ngân sách quốc phòng của họ. Một loạt các quốc gia EU như Ý, Tây Ban Nha, Bỉ, Croatia, Luxembourg, Bồ Đào Nha và Slovenia không đạt được con số này.
Tổng thư ký NATO Mark Rutte cho biết các nước thành viên cần chi 3,5-3,7% GDP để thực hiện các kế hoạch bảo vệ châu Âu, bao gồm phòng thủ với sự tham gia của Mỹ. Nếu không có quân Mỹ, nhóm nghiên cứu Bruegel ở Brussels ước tính, châu Âu có thể cần 300.000 quân và tăng chi tiêu hàng năm ít nhất 250 tỷ euro (262 tỷ USD) để đối đầu với Nga.
Chi tiêu quốc phòng trên khắp châu Âu đã tăng lên kể từ xung đột Nga-Ukraine. Phần lớn là viện trợ vũ khí cho Ukraine và bù đắp kho dự trữ châu Âu đã cạn kiệt.
Châu Âu đang thiếu các chuỗi vận tải và hậu cần quân sự, chưa kể thiếu hụt nhân lực trầm trọng. Lục địa này hiện có khoảng 2 triệu quân nhưng chỉ số ít có thể triển khai hiệu quả.
Để giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt, Ủy ban châu Âu (EC) đang nới lỏng các quy tắc tài chính để các nước thành viên EU có thể chi nhiều hơn cho quốc phòng, ít nhất là tạm thời. Đây không phải là giải pháp thần kỳ nhưng có thể tạo động lực để tăng ngân sách quân sự.
Ngày 19/3, ủy ban sẽ công bố “sách trắng” về ý tưởng cho các dự án quân sự lớn, biện pháp thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu và cách thức tài trợ cho tất cả những dự án này. Về lâu dài, ngân sách 7 năm tiếp theo của EU sẽ định hướng lại chi tiêu cho an ninh.
Việc tìm ra nguồn tiền để thích nghi với thực tế an ninh mới đặt ra những thách thức to lớn. Châu Âu đã ỷ lại vào chiếc ô an ninh của Mỹ trong nhiều thập kỷ cùng những thói quen cũ khó bỏ.
Việc đạt được sự đồng thuận của 27 quốc gia chưa bao giờ là điều dễ dàng. Sau hơn 8 năm, có thể nói châu Âu đang ở thời kỳ yếu nhất khi sự trỗi dậy của phe cực hữu đang làm suy yếu trật tự cũ. Vì vậy, chỉ khi cả khối đều nhận thức được về mối đe dọa an ninh chung mà châu Âu phải đối mặt thì mới có thể thúc đẩy hành động thực sự.
Tham khảo ABC News
