Tại một trạm đổi pin gần sông Hoàng Phố ở Thượng Hải, chỉ cần một câu lệnh đơn giản, chiếc xe điện của người dùng đã tự động điều khiển để vào đúng vị trí. Trên nền sàn kim loại có thể rút gọn, những cánh tay robot nhanh chóng tháo rời bộ pin đã cạn và thay thế bằng một bộ pin đầy. 

Tất cả quá trình trên chỉ mất 3 phút, sau khi hệ thống kiểm tra phần cứng và phần mềm, chiếc xe sẵn sàng lăn bánh, nhường chỗ cho xe tiếp theo.

Cảnh tượng này không còn xa lạ với những người sử dụng xe điện Nio – startup xe điện đang vận hành hơn 3.000 trạm đổi pin khắp Trung Quốc. Nio là một trong số ít các nhà sản xuất xe điện lựa chọn công nghệ đổi pin thay vì chỉ tập trung vào sạc truyền thống. Nhưng trong thời gian tới, bối cảnh có thể thay đổi khi CATL – nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới, chính thức bước vào cuộc chơi.

Theo kế hoạch, trong năm nay, CATL sẽ xây dựng 1.000 trạm đổi pin phục vụ xe cá nhân tại Trung Quốc. Tới năm 2028, mạng lưới này dự kiến mở rộng lên 10.000 trạm, đủ khả năng phục vụ 1 triệu xe mỗi ngày. Không dừng lại ở đó, CATL cũng đầu tư mạnh vào hệ thống đổi pin cho xe tải hạng nặng, hướng tới mục tiêu điện hóa các tuyến vận tải chính trên toàn quốc.

Giới phân tích đánh giá việc CATL đầu tư vào đổi pin sẽ giúp công nghệ này dễ dàng được chấp nhận rộng rãi. 

Duo Fu, chuyên gia tại Rystad Energy ở Thượng Hải, cho biết đổi pin có thể tận dụng sự biến động về giá điện trong ngày, trong khi sạc nhanh từ lưới đòi hỏi nâng cấp hạ tầng truyền tải rất tốn kém. Theo ông, 2 công nghệ này sẽ không triệt tiêu lẫn nhau mà thay vào đó, cùng tồn tại và bổ trợ.

Sự chuyển dịch đang diễn ra trong bối cảnh thị trường xe điện Trung Quốc phát triển chưa từng có. Năm nay, doanh số xe điện dự kiến sẽ vượt qua xe động cơ xăng lần đầu tiên. Để hỗ trợ quá trình này, chính phủ Trung Quốc đang mở rộng đồng thời cả 2 loại hình hạ tầng: sạc siêu tốc và trạm đổi pin. 

Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc đã công bố kế hoạch xây dựng 100.000 trạm sạc nhanh đến năm 2027. Riêng tại Thượng Hải, từ tháng 3 năm nay, chính quyền đã cung cấp hỗ trợ tài chính lên tới 40% chi phí đầu tư trạm đổi pin cho doanh nghiệp.

Những người ủng hộ công nghệ đổi pin cho rằng đây là giải pháp lý tưởng cho các thành phố đông đúc như ở Trung Quốc, nơi phần lớn người dân sống trong chung cư và không có điểm sạc cá nhân. Việc đổi pin cũng giúp giảm chi phí sở hữu xe, vì người dùng không phải mua pin – phần đắt tiền nhất của xe điện. 

Trong bối cảnh đó, CATL, cùng với BYD, không chỉ dẫn đầu trong công nghệ sạc siêu nhanh mà còn đang tạo nền tảng cho một hệ sinh thái điện hóa toàn diện, nơi cả đổi pin lẫn sạc nhanh cùng phát triển.

Yang Jun, người đứng đầu bộ phận đổi pin của CATL, nhận định rằng ngành xe điện đang tiến vào “vùng nước chưa từng khai phá” và việc chuẩn hóa thiết bị đổi pin sẽ đem lại lợi ích lớn cho các nhà sản xuất xe. CATL ước tính Trung Quốc cần khoảng 30.000 trạm đổi pin để phục vụ nhu cầu, tương đương 1/3 số trạm xăng hiện nay.

Không chỉ dừng lại ở hạ tầng, CATL cũng đã ký kết hợp tác với công ty cho thuê xe CAR và đơn vị cho thuê tài chính CMB nhằm triển khai đội xe 100.000 chiếc có khả năng đổi pin. Với quy mô này, CATL không chỉ là nhà sản xuất pin, mà còn đang định hình lại vai trò của mình như một “chủ sở hữu trạm xăng mới” trong kỷ nguyên điện hóa.

Tuy nhiên, một số ý kiến hoài nghi vẫn tồn tại. Một trong những trở ngại chính là tính tương thích giữa các mẫu xe và bộ pin, hiện vẫn chưa có tiêu chuẩn thống nhất toàn ngành. 

Hà Hiểu Bằng, CEO của Xpeng, cho biết công ty ông đã cân nhắc công nghệ đổi pin suốt 5-6 năm, nhưng đến năm 2023 đã quyết định từ bỏ. Theo ông, phát triển công nghệ pin tiên tiến quan trọng hơn là tập trung vào đổi pin.

Dù vậy, CATL vẫn tiếp tục đẩy mạnh kế hoạch với mảng xe tải hạng nặng. Trong năm nay, hãng sẽ xây dựng 300 trạm đổi pin cho xe tải – bước khởi đầu trong mạng lưới hợp tác với Sinopec, tập đoàn dầu khí quốc doanh, nhằm phủ sóng 150.000 km tuyến vận tải chính. 

Robin Zeng, nhà sáng lập và Chủ tịch CATL, cho biết đến năm 2028, một nửa số xe tải mới tại Trung Quốc sẽ là xe điện. Đồng thời, CATL cũng có kế hoạch mở rộng mạng lưới đổi pin sang châu Âu và các khu vực khác.

Yuqian Ding, người phụ trách mảng phân tích ngành ô tô Trung Quốc của HSBC, khẳng định rằng động thái đầu tư mạnh vào đổi pin của CATL cho thấy công nghệ này sẽ đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái xe điện tương lai. Bà nhấn mạnh rằng, để thành công, yếu tố quyết định nằm ở quy mô triển khai và CATL đang từng bước tạo dựng vị thế như một “đế chế trạm nhiên liệu điện” mới trong thời đại không phát thải.

Theo FT