Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar mới đây đã lên tiếng bảo vệ việc nước này tiếp tục mua dầu thô giá rẻ từ Nga sau khi Moscow mở cuộc tấn công toàn diện vào Ukraine, khẳng định Ấn Độ có “nghĩa vụ” phải tìm “thỏa thuận tốt nhất” cho người dân.

Nếu phải chọn người hưởng lợi nhiều nhất từ dòng dầu Nga giá ưu đãi, cái tên nổi bật chính là Mukesh Ambani – tỷ phú giàu nhất châu Á. Tập đoàn Reliance Industries – vốn hoá 214 tỷ USD, của ông sở hữu khu liên hợp lọc hóa dầu lớn nhất thế giới tại Jamnagar, miền tây Ấn Độ, và là nhà nhập khẩu dầu thuộc top đầu nước này.

Kể từ năm 2022, việc nhập khẩu dầu thô Nga đã mang lại khoản lợi nhuận “trời cho” cho các nhà máy lọc dầu Ấn Độ, dẫn đầu là Reliance. Theo Amrita Sen, giám đốc nghiên cứu của Energy Aspects, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ đã thu về khoảng 16 tỷ USD lợi nhuận bổ sung, trong đó riêng Reliance chiếm gần 6 tỷ USD.

Trước khi chiến sự nổ ra, lượng dầu thô Nga đi bằng đường biển nhập vào Ấn Độ gần như không đáng kể. Nhưng chỉ trong hơn 2 năm, New Delhi đã mua lượng dầu Nga trị giá gần 140 tỷ USD, rồi chế biến thành xăng, dầu diesel để tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Nhờ nguồn cung này, Ấn Độ được hưởng mức chiết khấu trung bình 11 USD mỗi thùng so với giá quốc tế kể từ đầu chiến sự, dù hiện mức giảm chỉ còn khoảng 2 USD trước chi phí vận chuyển. Riêng Reliance trong năm nay đã nhập gần 700.000 thùng dầu Nga mỗi ngày, tăng mạnh so với mức 400.000 thùng/ngày năm 2024.

Tháng 12/2024, Reliance đã ký hợp đồng 10 năm với Rosneft của Nga để mua gần 500.000 thùng/ngày, củng cố vị thế là doanh nghiệp hưởng lợi nhiều nhất từ dầu Nga giá rẻ. Doanh thu của tập đoàn tăng từ 57,2 tỷ USD năm 2021-2022 lên 71,7 tỷ USD trong năm tài khóa kết thúc tháng 3/2025.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tăng gấp đôi thuế nhập khẩu với hàng hóa Ấn Độ lên mức trừng phạt 50% do nước này nhập khẩu dầu Nga với khối lượng lớn. Phía Ấn Độ phản bác, cho rằng giao dịch dầu Nga không vi phạm lệnh trừng phạt trực tiếp như với Iran hay Venezuela, đồng thời khẳng định hoạt động nhập khẩu đều minh bạch và phù hợp quy định.

Hơn 1/4 lượng dầu thô nhập khẩu của Ấn Độ được tinh chế để xuất khẩu, phần lớn bởi các công ty tư nhân. Trong nửa đầu năm 2025, Reliance xuất 16,4 triệu tấn sản phẩm lọc dầu, 26% sang châu Âu và 10% sang Bắc Mỹ. Tuy nhiên, Liên minh châu Âu (EU) đã công bố các biện pháp hạn chế mới, có hiệu lực từ tháng 1/2026, nhằm chặn hoàn toàn sản phẩm lọc dầu từ dầu Nga dù được chế biến ở nước thứ ba.

Tháng 7 vừa qua, EU cũng áp lệnh trừng phạt với Nayara Energy – một công ty lọc dầu khác của Ấn Độ có liên kết trực tiếp với Rosneft, khiến New Delhi phản đối gay gắt.

Theo Homayoun Falakshahi, nhà phân tích dầu thô của Kpler, nhu cầu dầu Nga từ các nhà máy lọc dầu Ấn Độ gần đây đã giảm bớt, đặc biệt ở nhóm doanh nghiệp nhà nước. Dù Nayara dự kiến duy trì nhập khẩu, Reliance đang cân nhắc cắt giảm để ứng phó các lệnh hạn chế của EU.

Srinivas Tuttagunta, giám đốc vận hành mảng lọc dầu của Reliance, cho biết công ty đã có mạng lưới khách hàng đa dạng ngoài châu Âu và hoàn toàn có thể dùng nguồn dầu khác để cung cấp cho thị trường này. Reliance khẳng định dầu Nga chỉ chiếm khoảng 30% nguyên liệu chế biến và lợi nhuận còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, không thể quy toàn bộ cho một nguồn cung.

Chính phủ Ấn Độ còn tận dụng dầu Nga giá rẻ để giảm áp lực ngân sách cho trợ giá nhiên liệu và tăng lợi nhuận cho các nhà máy lọc dầu. Giá dầu thô trung bình nhập vào Ấn Độ giảm từ 112,87 USD/thùng đầu 2022 xuống 71,17 USD/thùng vào tháng 8/2025, nhưng giá bán lẻ xăng tại New Delhi chỉ giảm 7%, còn 94,41 rupee/lít.

Nhờ đó, cổ tức từ 2 doanh nghiệp lọc dầu quốc doanh của Ấn Độ đạt gần 1 tỷ USD trong năm tài khóa 2024-2025, tăng 255% so với 2022-2023. Amrita Sen nhận xét: “Ở Ấn Độ, giá xăng cơ bản do chính phủ định. Mức chiết khấu từ dầu Nga đã giúp các nhà máy lọc dầu cải thiện đáng kể bảng cân đối tài chính.”

Tham khảo FT