Tiến sĩ Rainer Zitelmann, một nhà sử học, nhà xã hội học và nhà văn người Đức – tác giả cuốn sách “The Origins of Poverty and Wealth” (Tạm dịch: Nguồn gốc giàu nghèo), đã sớm dự báo mối quan hệ giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỷ phú Elon Musk sẽ sớm tan vỡ từ nhiều tháng trước. Khi điều đó trở thành hiện thực, Tiến sĩ Zitelmann tiếp tục đưa ra những lời lý giải cho điều này.

Những khác biệt không thể tìm điểm chung

– Hồi tháng 4, ông từng nói với L’Express rằng ông chưa bao giờ tin liên minh giữa Elon Musk và ông Donald Trump sẽ bền vững. Vì sao ông lại chắc chắn đến vậy?

Tôi đã đọc tất cả các tiểu sử về hai người đàn ông này và theo dõi họ trong nhiều năm. Ông Trump chỉ chấp nhận những ai hoàn toàn phục tùng ông. Elon Musk thì không cúi đầu trước bất kỳ ai, đặc biệt trước người mà Musk vượt trội về trí tuệ lẫn khả năng kinh doanh. Tôi đã nhấn mạnh điều này nhiều lần, bao gồm cả trong cuộc phỏng vấn hồi tháng 4.

Thêm vào đó, ông Trump không thực sự ủng hộ tự do kinh tế. Ông ấy chỉ có hai niềm tin. Một là ông vĩ đại và có quyền lực tuyệt đối. Hai là thuế quan là điều tuyệt vời. Ông Trump từng nói “tariff” (thuế quan) là từ đẹp nhất trong từ điển.

Ngược lại, Elon Musk có xu hướng theo chủ nghĩa tự do kinh tế. Ông phản đối thuế cao, thuế quan và tình trạng chi tiêu công quá mức khiến nợ liên bang Mỹ phình to.

 - Theo ông, Elon Musk có đúng khi chỉ trích dự luật ngân sách của ông Trump?

Tôi hoàn toàn đồng tình. Không phải vì phần cắt giảm thuế, điều đó là đúng đắn, mà vì ông Trump đã ủng hộ một ngân sách làm trầm trọng thêm nợ công của Mỹ. Dự luật của ông Trump tiếp nối chính sách thúc đẩy nợ mà ông Obama, ông Biden và chính ông Trump nhiệm kỳ đầu từng theo đuổi.

Hệ quả là Mỹ phải trả lãi ngày càng nhiều. Elon Musk hẳn rất thất vọng. Ông đã gác lại công việc ở các công ty trong nhiều tháng để hỗ trợ chính phủ Mỹ giảm nợ công thông qua sáng kiến DOGE. Nhưng rồi ông Trump lại quay lưng, ủng hộ đạo luật khiến núi nợ đã cao lại càng cao hơn. 

– Cổ phiếu Tesla tiếp tục giảm sau khi Elon Musk chỉ trích dự luật thuế của ông Trump, và ông Trump dọa cắt tài trợ dành cho SpaceX. Là một doanh nhân, liệu Elon Musk có chịu tổn thất lớn từ những va chạm chính trị này?

Tôi nghĩ là có thể, nhưng hiện chưa thể khẳng định chắc chắn. Tôi ngưỡng mộ Musk. Ông là người hành động vì niềm tin cá nhân sâu sắc và luôn chấp nhận rủi ro trong sự nghiệp. Cho đến nay, những rủi ro đó đều đem lại thành công.

Việc Elon Musk có thắng thế trước ông Trump hay không vẫn còn là điều gây tranh cãi. Vì tuy Musk vượt trội về mặt kinh doanh, ông Trump lại có lợi thế rõ rệt trong truyền thông chính trị.

Nếu Musk thực sự tuyệt vọng về chính trị vì ông Trump, ông ấy có thể chuyển sang Trung Quốc – quốc gia có khả năng vượt trội trong cuộc đua khám phá vũ trụ. Nếu Liên minh châu Âu không quá cứng nhắc, họ đã có thể mời Musk đưa SpaceX đến châu Âu với những ưu đãi tuyệt vời.

– Nếu Mỹ mất SpaceX, hậu quả sẽ ra sao?

Hiện tại, nếu không có SpaceX, lĩnh vực hàng không vũ trụ của Mỹ sẽ có khoảng trống lớn. Trước khi SpaceX xuất hiện, họ thậm chí không thể tự đưa phi hành gia lên Trạm Vũ trụ Quốc tế, phải phụ thuộc vào tên lửa cũ của Nga với chi phí rất cao.

Năm 2024, SpaceX thực hiện 134 trên tổng số 261 sứ mệnh không gian trên toàn thế giới. Nếu xét như một quốc gia, SpaceX sẽ vượt xa nước đứng thứ hai là Trung Quốc với 68 vụ. Riêng SpaceX chịu trách nhiệm 86% số vụ phóng của Mỹ và đảm nhiệm hơn 80% khối lượng hàng hóa của thế giới được đưa vào quỹ đạo hoặc xa hơn. Trong khi đó, toàn bộ châu Âu chỉ có 3 lần phóng.

– Ông có lo ngại cho nền kinh tế Mỹ không?

Tôi rất lo. Ông Trump hứa hẹn với người dân Mỹ rằng chủ nghĩa bảo hộ sẽ mở ra “thời kỳ hoàng kim” mới. Đó là điều hoàn toàn phi lý. Không một quốc gia nào trở nên giàu có nhờ bảo hộ, nhưng đã có nhiều nước trở nên nghèo đi vì điều đó.

Cách đây 100 năm, Argentina giàu ngang ngửa Mỹ. Nhưng sau hàng thập kỷ, những người theo chủ nghĩa Peron đã đẩy đất nước này vào cảnh nghèo đói với chính sách bảo hộ kinh tế.

Niềm hy vọng duy nhất của tôi lúc này là thị trường vốn – thị trường cổ phiếu và trái phiếu. Nếu có lực lượng nào đủ mạnh để buộc ông Trump thay đổi đường lối, thì đó chính là thị trường tài chính. Tôi hy vọng các thị trường sẽ mạnh hơn ông Trump.