Một số năm trôi qua nhanh chóng như cái chớp mắt, trong khi những năm khác dường như kéo dài mãi. Nhưng chưa năm nào có thể so sánh được với năm 46 TCN – năm dài nhất trong lịch sử với 445 ngày, dài hơn 80 ngày so với thông thường. Lý do nào đã khiến năm này kéo dài như vậy?
Lịch La Mã và vấn đề “lệch pha” với quỹ đạo Trái Đất
Trước khi lịch Julius được Julius Caesar đưa vào sử dụng, lịch La Mã cổ đại hoạt động khá khác biệt. Một năm bao gồm 4 tháng (tháng 3, tháng 7, tháng 10, và tháng 5) với 31 ngày mỗi tháng, trong khi các tháng khác chỉ có 29 ngày, trừ tháng 2 chỉ có 28 ngày. Cách sắp xếp này nhanh chóng khiến lịch rơi vào tình trạng lệch pha với vòng quay của Trái Đất quanh Mặt Trời.
Để khắc phục, người La Mã đã thêm một tháng “nhuận” gọi là Mercedonius mỗi vài năm nhằm điều chỉnh sự chênh lệch. Tuy nhiên, điều này mở ra cơ hội cho các trò chơi chính trị, khi các giáo sĩ Pontifex Maximus có quyền thêm tháng hay ngày một cách tuỳ tiện. Họ đôi khi lợi dụng việc này để kéo dài thời gian tại vị của một quan chức nào đó.
Qua những cải cách của Julius Caesar, chúng ta có được lịch chuẩn xác và thuận tiện như ngày nay
Nhận ra sự bất cập, Julius Caesar quyết định cải cách lịch La Mã vào năm 45 TCN, đưa ra lịch Julius, gần giống với lịch hiện đại ngày nay. Caesar thêm một hoặc hai ngày vào các tháng ngắn hơn (trừ tháng 2), để tổng số ngày trong một năm là 365. Ông cũng xóa bỏ tháng Mercedonius và thiết lập việc thêm một ngày nhuận vào mỗi 4 năm.
Tuy nhiên, trước khi lịch Julius có hiệu lực, Caesar phải giải quyết tình trạng lệch mùa nghiêm trọng. Năm 46 TCN, để đồng bộ hóa lịch với quỹ đạo Trái Đất và đảm bảo các mùa trở lại đúng thời điểm, ông quyết định thêm nhiều tháng vào năm đó. Theo nhà sử học La Mã Suetonius, hai tháng mới được chèn vào giữa tháng 11 và tháng 12, cùng với tháng Mercedonius, khiến năm 46 TCN kéo dài tới 445 ngày.
“Annus Confusionis” – Năm của sự hỗn loạn
Năm 46 TCN thường được gọi là annus confusionis – “năm của sự hỗn loạn” – vì sự bất thường của nó. Nhưng sự “hỗn loạn” này lại đóng vai trò quan trọng trong việc đưa lịch La Mã vào trật tự, đồng bộ với quỹ đạo Trái Đất và mùa màng. Kể từ đó, lịch Julius trở thành nền tảng cho lịch hiện đại, và những năm dài bất thường như năm 46 TCN đã không còn xuất hiện.
Năm 46 TCN không chỉ là một năm dài kỷ lục mà còn là bước ngoặt trong lịch sử quản lý thời gian của nhân loại. Qua những cải cách của Julius Caesar, chúng ta có được lịch chuẩn xác và thuận tiện như ngày nay, để không còn phải hẹn nhau theo kiểu “khi bóng núi đổ dài qua đồi phía xa, ta sẽ dùng bữa trưa”.
