Nhà Tần, một trong những triều đại hùng mạnh nhất trong lịch sử Trung Quốc, đã trải qua sự suy tàn nhanh chóng sau cái chết của Tần Thủy Hoàng. Vị hoàng đế cuối cùng của triều đại này, Doanh Tử Anh, chỉ trị vì trong 46 ngày ngắn ngủi trước khi nhà Tần sụp đổ hoàn toàn. Bài viết này sẽ đi sâu vào bối cảnh lịch sử, thân thế của Doanh Tử Anh, những biến cố dẫn đến việc ông lên ngôi và những sự kiện dẫn đến sự kết thúc của triều đại nhà Tần.

Bối cảnh lịch sử: Sự suy tàn của nhà Tần

Sau khi Tần Thủy Hoàng qua đời năm 210 TCN, nhà Tần rơi vào tình trạng hỗn loạn. Thừa tướng Lý Tư và hoạn quan Triệu Cao đã giả mạo di chiếu, phế truất thái tử Phù Tô và lập hoàng tử út Hồ Hợi lên ngôi, tức Tần Nhị Thế.

Tuy nhiên, Tần Nhị Thế là một vị vua yếu kém, dễ bị thao túng, đặc biệt là dưới ảnh hưởng của Triệu Cao. Sự cai trị tàn bạo và tham lam của Triệu Cao đã gây ra sự bất mãn rộng rãi trong dân chúng và quan lại, dẫn đến hàng loạt cuộc khởi nghĩa nông dân, nổi bật là cuộc khởi nghĩa do Trần Thắng và Ngô Quảng lãnh đạo.

Trong khi đó, các nước chư hầu cũ thời Chiến Quốc cũng nổi dậy, khôi phục lại quyền lực và chống lại nhà Tần. Quân đội nhà Tần liên tiếp thất bại trên các mặt trận, và tình hình trở nên ngày càng tuyệt vọng.

Thân thế bí ẩn của Doanh Tử Anh

Thông tin về thân thế của Doanh Tử Anh không rõ ràng và có nhiều mâu thuẫn trong các tài liệu lịch sử. Theo “Sử ký” của Tư Mã Thiên, có 3 thiên ghi chép khác nhau về thân thế của Doanh Tử Anh, chia làm 4 thuyết.

Trong “Lục quốc niên biểu” ghi: ông là “anh của Tần Nhị Thế”.

Trong “Lý Tư liệt truyện, tập giải của Từ Quảng” ghi: ông là “con người em của Thủy Hoàng”, tức là cháu gọi Tần Thủy Hoàng bằng bác.

Trong “Tần Thủy Hoàng bản kỷ”, ông được ghi là “con người anh của Tần Nhị Thế”, tức cháu gọi Tần Nhị Thế bằng chú.

Trong “Lý Tư liệt truyện”, ông được ghi là “người em của Tần Thủy Hoàng”, tức chú của Tần Nhị Thế.

Cả hai ghi chép sau đều nhắc đến việc Doanh Tử Anh có hai người con đủ lớn để bàn đại sự. Nếu ông là cháu của Tần Thủy Hoàng, điều này không hợp lý về mặt thời gian, vì Tần Thủy Hoàng nếu còn sống đến năm 207 TCN thì mới 52 tuổi. Do đó, giả thuyết Doanh Tử Anh là em của Tần Thủy Hoàng có phần hợp lý hơn.

Sự kiện dẫn đến việc Doanh Tử Anh lên ngôi

Sau khi đăng cơ, Tần Nhị Thế đã cho giết hết anh chị em ruột thịt. Doanh Tử Anh có thể là con của Công tử Thành Kiểu (mất 239 TCN), em trai Tần Thủy Hoàng, do Thành Kiểu sau khi đến sống ở nước Triệu có một đứa con trai, tên thuở nhỏ là Anh, sau trưởng thành sống tại nước Tần.

Vị công tôn “Anh” này tuy là anh họ của Tần Nhị Thế nhưng không nằm trong danh sách đối thủ trực tiếp tranh giành hoàng vị (bản thân Nhị Thế có khoảng 50 anh chị em), do vậy được bảo toàn tính mạng.

Đến cuối năm 207 TCN, tình hình nhà Tần trở nên nguy kịch. Quân chư hầu tiến sát Hàm Dương, và vị tướng giỏi duy nhất của nhà Tần là Chương Hàm đã đầu hàng Hạng Vũ. Triệu Cao, lo sợ cho sự an nguy của mình, đã giết chết Tần Nhị Thế và dự định thương lượng với Lưu Bang để chia đôi Quan Trung. Để thực hiện kế hoạch này, Triệu Cao lập Doanh Tử Anh lên ngôi.

Cuộc đấu tranh quyền lực và cái chết của Triệu Cao

Triệu Cao yêu cầu Doanh Tử Anh thực hiện nghi lễ trai giới trước khi ra thái miếu nhận ấn làm vua, nhưng Doanh Tử Anh nhận ra đây có thể là mưu đồ ám sát mình.

“Tử Anh bèn bàn với hai người con:

Thừa tướng Triệu Cao giết Nhị Thế ở “Vọng di cung”, sợ bị quần thần giết nên giả vờ lập ta. Ta nghe nói Triệu Cao đã giao ước với Sở tiêu diệt dòng họ nhà Tần và làm vương ở Quan Trung. Nay ông ta bảo ta ăn chay ra miếu tức là muốn nhân đấy giết ta ở trong miếu. Ta cáo bệnh không đi, thừa tướng thế nào cũng thân hành đến, khi đến thì ta sẽ giết.

Ông bèn giả cách cáo ốm, không ra làm lễ trai giới. Triệu Cao sai người mời Tử Anh mấy lần. Ông không đi. Triệu Cao thân hành đến tận nơi gặp ông nói:

Việc tôn miếu là việc quan trọng. Tại sao nhà vua lại không đi?

Tử Anh bất ngờ cầm giáo đâm chết Triệu Cao ở trai cung. Sau đó ông giết ba họ Triệu Cao.”

Lý Tư liệt truyện chép sự việc này hơi khác: Tử Anh bàn mưu với hai con và hoạn quan Hàn Đàm. Khi Triệu Cao bị dụ đến, Hàn Đàm cầm giáo đâm chết Cao, sau đó tiêu diệt cả gia tộc họ Triệu.

Sự sụp đổ của nhà Tần

Mặc dù đã loại bỏ được Triệu Cao, nhưng tình hình nhà Tần không được cải thiện. Quân chư hầu tiếp tục tiến công, và vào tháng 10 năm 206 TCN, Lưu Bang tiến vào Quan Trung. Nhận thấy không thể chống cự, Doanh Tử Anh buộc dây ấn ngọc tỷ truyền quốc vào cổ, ngồi trên một chiếc xe gỗ không sơn do một con ngựa trắng kéo, mang ấn và phù của thiên tử đầu hàng gần Chỉ Đạo. Thời gian trị vì của ông kéo dài chỉ 46 ngày.

Tháng 11 năm đó, Hạng Vũ tiến vào Quan Trung và ra lệnh giết chết Doanh Tử Anh cùng các công tử của Tần, chính thức chấm dứt triều đại nhà Tần.

Sự sụp đổ nhanh chóng của nhà Tần sau cái chết của Tần Thủy Hoàng là một bài học lịch sử về sự bất ổn chính trị và quản lý yếu kém. Doanh Tử Anh, với thời gian trị vì ngắn ngủi, không thể cứu vãn được tình thế, và triều đại nhà Tần đã kết thúc sau hơn một thập kỷ thống nhất Trung Quốc.