Thái Lan từng là thị trường ô tô sôi động nhất Đông Nam Á, nhưng hiện chỉ còn là cái bóng của chính mình. Tính đến tháng 9/2024, doanh số bán xe mới tại Indonesia đạt 633.218 chiếc, Malaysia 594.037 chiếc, trong khi Thái Lan chỉ đạt 438.303 chiếc. Toàn bộ ngành công nghiệp ô tô Đông Nam Á đang phải đối mặt với nhiều khó khăn. Indonesia giảm 16,2% so với cùng kỳ năm ngoái, Thái Lan giảm mạnh 25,3%, còn Malaysia tăng nhẹ 3,9% chủ yếu nhờ Perodua và Honda.

Nguyên nhân chính khiến thị trường Thái Lan suy giảm là do ngân hàng trung ương thắt chặt chính sách cho vay từ năm 2023, ảnh hưởng đến doanh số bán xe bán tải. Bên cạnh đó, các nhà sản xuất Trung Quốc nhập khẩu quá nhiều ô tô, đặc biệt là xe điện (BEV), khiến thị trường không thể hấp thụ hết.

Chính sách thúc đẩy xe điện của Thái Lan khiến quốc gia này dễ bị tràn ngập bởi quá nhiều xe điện Trung Quốc. Cuộc chiến giá đang diễn ra đã tàn phá gần như tất cả các phân khúc trong chuỗi giá trị ô tô của nước này.

Thị trường xe điện Thái Lan: Bùng nổ rồi lụi tàn

Ngành công nghiệp ô tô nội địa Thái Lan được cấu trúc để hỗ trợ doanh số bán hàng 600.000 xe mỗi năm. Khi thị trường giảm xuống dưới mức này, sẽ xảy ra tình trạng đóng cửa quy mô lớn của các nhà cung cấp và đại lý. Hiện có hơn 40 thương hiệu ô tô hoạt động tại Thái Lan, quá nhiều để thị trường có thể hỗ trợ. Ước tính khoảng 100 đại lý ô tô đã phải đóng cửa, nhiều đại lý trong số này trước đây đã chuyển từ các thương hiệu Nhật Bản sang Trung Quốc.

Các đại lý không lường trước được cường độ của cuộc chiến giá, đặc biệt đối với xe điện. Khi giá bán lẻ đề xuất thay đổi, các đại lý mua hàng với giá cao hơn buộc phải chịu lỗ. Đồng thời, các nhà sản xuất Trung Quốc vẫn không ngừng xuất khẩu sang Thái Lan để thoát khỏi tình trạng thị trường trong nước tồi tệ hơn, gây áp lực tồn kho cho các đại lý.

Tần suất và cường độ giảm giá khiến các ngân hàng rút khỏi các khoản vay cho đại lý ô tô, làm trầm trọng thêm tình trạng thắt chặt tín dụng. Nhiều đại lý, đặc biệt là các đại lý nhỏ đại diện cho các thương hiệu tầm trung, phụ thuộc vào khoản vay để tài trợ cho hàng tồn kho. Nếu không có sự ổn định về giá, việc tài trợ hàng tồn kho sẽ khiến các đại lý phá sản.

Không chỉ đại lý xe Trung Quốc gặp khó khăn. Các đại lý Isuzu và Mitsubishi, vốn phụ thuộc nhiều vào doanh số xe bán tải, cũng đang phải đóng cửa. Giá trị bán lại của ô tô hiện đang thấp hơn số tiền người tiêu dùng nợ ngân hàng.

Phân khúc xe điện chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với doanh số giảm 47% trong tháng 10/2024. Các phân khúc khác cũng suy giảm. Doanh số chung của thị trường trong tháng 10 giảm 36,1%, xuống còn 37.691 chiếc. Tính đến hết tháng 10/2024, tổng doanh số đạt 476.350 chiếc, giảm 26,2%.

Các số liệu sơ bộ cho thấy Toyota là nhà thắng cuộc lớn nhất tại Triển lãm Ô tô Thái Lan năm nay khi người mua chọn sự ổn định từ các dòng xe hybrid của hãng. Tất cả các thương hiệu Trung Quốc, kể cả BYD, đều có doanh số thấp hơn năm ngoái. Toyota tăng trưởng 27,4% tại sự kiện, trong khi tổng doanh số giảm 4,7%.

Một giám đốc ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc nhận xét rằng Đông Nam Á rất chào đón các thương hiệu Trung Quốc, khác với Mỹ hay châu Âu. Các nhà sản xuất Nhật Bản, đặc biệt là thương hiệu tầm trung, buộc phải thu hẹp quy mô hoạt động. Tuy nhiên, trước khi Nhật Bản rút lui, nhiều thương hiệu Trung Quốc sẽ phải rời đi trước. Các thương hiệu Trung Quốc sống sót sau quá trình tái cơ cấu thị trường sẽ trở nên mạnh mẽ hơn. Ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc sẽ tiếp tục tiến về phía trước. Câu hỏi đặt ra là Thái Lan sẽ thu được gì từ tất cả những điều này?

Dấu hỏi cho Malaysia?

Không giống như Nhật Bản, Trung Quốc chưa thể hiện cam kết đáng kể để phát triển quốc gia chủ nhà mà họ kinh doanh. Malaysia đã biết điều này qua mối quan hệ xa cách giữa Geely với Proton, và sự tăng trưởng của nhà cung cấp dưới thời Geely so với Perodua dưới thời Daihatsu.

Những người trong ngành ô tô sẽ chia sẻ kinh nghiệm của các đại lý Proton trước đây, những người đã hăng hái ký hợp đồng sau khi lắng nghe lời hứa hẹn của Geely, nhưng sau đó nhận ra rằng cách làm ăn của người Trung Quốc không phù hợp với tất cả mọi người và đã chuyển sang thương hiệu khác.

Trung Quốc là một đối tác rất quan trọng, đối với bất kỳ quốc gia nào. Câu hỏi đặt ra là liệu Malaysia có biết cách ứng xử với Trung Quốc hay không? Thái Lan đang học hỏi, nhưng Malaysia có đang rút ra bài học từ những sai lầm của Thái Lan?

Bài học nào cho Việt Nam?

Tại Việt Nam, hãng xe Trung Quốc cũng đang ồ ạt gia nhập thị trường với tham vọng mở rộng hệ thống đại lý. Tuy nhiên, nhiều đại lý đang gặp khó khăn do doanh số bán thấp trong khi đầu tư ban đầu lớn.

Chủ đại lý một hãng xe điện lớn của Trung Quốc tại Hà Nội cho biết, từ khi khai trương đến nay đã hơn 4 tháng, mỗi tháng chỉ bán được từ 1-3 xe, tồn kho nhiều. Trong khi đó, vốn đầu tư lên tới hàng chục tỷ đồng, hàng tháng chi phí hoạt động cũng hàng tỷ đồng, với doanh số bán èo uột không đủ bù đắp. Kéo dài có nguy cơ phá sản.

Giám đốc một đại lý xe Trung Quốc tại TP.HCM cho biết vốn ban đầu phải bỏ ra rất lớn, khoảng 30-40 tỷ đồng để thuê mặt bằng, trang trí showroom, nhập xe,… nhưng bán hàng lại khó khăn do thương hiệu còn xa lạ với người tiêu dùng. Tháng đầu khai trương chỉ bán được 5 xe, sang tháng thứ hai tăng lên 8 xe, nhưng tháng thứ ba lại giảm xuống còn 6 xe. Nếu tình hình không được cải thiện trong 6 tháng tới, đại lý này có thể phải đóng cửa.

Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy trong 11 tháng năm 2024, Việt Nam nhập khẩu 28.379 ô tô nguyên chiếc từ Trung Quốc, tăng vọt so với 11.002 xe của cả năm 2023. Lượng xe nhập khẩu tăng nhanh trong khi tiêu thụ chậm, dẫn đến tồn kho cao và áp lực giảm giá. Nếu xảy ra “cuộc chiến” về giá như đã diễn ra ở Thái Lan, các đại lý xe Trung Quốc tại Việt Nam sẽ đứng trước rủi ro lớn.

Một số chuyên gia trong ngành cho rằng các hãng xe Trung Quốc đang tiếp thị quá mạnh, trong khi chưa hiểu hết thị trường và tâm lý người tiêu dùng Việt Nam. Việc mở quá nhiều đại lý trong thời gian ngắn có thể dẫn đến tình trạng cạnh tranh nội bộ gay gắt và gây khó khăn cho chính các đại lý. Bên cạnh đó, chất lượng sản phẩm và dịch vụ hậu mãi của một số hãng xe Trung Quốc còn chưa thực sự tốt, chưa tạo được niềm tin ở khách hàng.